İnsanın doğası gereği, varoluşu boyunca birtakım fizyolojik ve psikolojik gereksinimleri olmaktadır.
Amerikalı psikolog Abraham Maslow, klinik ortamda yaptığı gözlemler sonucunda bireylerin yaşamlarını, belirledikleri hedefler doğrultusunda biçimlendirdiklerine ulaşmıştır. Belirlenen hedeflerin gerçekleşebilmesi için de karşılanması gereken bazı ihtiyaçlar olduğu söylemiştir. Bundan hareketle insanların hayatlarını nasıl işlevsel yaşayabileceklerini açıklamaya çalışmıştır. Bu ihtiyaçlar, günümüzde piramit şeklinde seviyelendirilse de aslında Maslow bir piramitten bahsetmemiştir. Bu yüzden hiyerarşi yerine teori veya kuram demek daha doğru bir kullanım olacaktır. Maslow’un teorisine göre tüm ihtiyaçlar bütüncüldür ve iç içedir. Bu ihtiyaç grupları birbirinden keskin olarak ayrılmamaktadırlar. Maslow teorisini açıklarken bunu göz ardı etmemiştir.
Maslow, (sonradan iki grup daha eklemiş olsa da) kendi içinde fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik olarak sınıflara ayrılan 5 temel ihtiyaç olduğu söyler. Bu ihtiyaçlar; Fiziksel ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyaçları, sosyal ihtiyaçlar, başarı ihtiyaçları ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarıdır. Fizyolojik ihtiyaçlar piramidin en alt basamaklarına konumlandırılmıştır. Üstteki basamaklar, psiko-sosyal gereksinimlerden oluşmaktadır. Bunlar, kişiyi psikolojik olarak destek aramaya yönelten, öğrenilmemiş, duygu temelli ihtiyaçlardır.
Baskın olan ihtiyaç, bireyin benliğinin ve kişiliğinin gelişimi açısından önem taşımaktadır. Karşılanan ihtiyaçlar sonucu edinilen nitelikler kişilik gelişimini ve yaşam doyumu açısından önemlidir.
İhtiyaçların Sınıflandırılması
En tipik temsil şekli olan piramit aşağıdaki gibidir:
Birinci basamakta yani piramidin en alt basamağında fiziksel ihtiyaçlar yer almaktadır. Yaşamı sürdürmek için gerekli olan en temel ihtiyaçlar burada bulunmaktadır.
İkinci basamakta güvenlik ihtiyaçları yer almaktadır. Bu basamakta bireyin kendini güvende hissetmesi, ailesi, arkadaşları ve çevresini kaostan uzak tutma eğilimi söz konusudur. İlk iki basamaktaki ihtiyaçların karşılanmaması durumunda birey, varlığını devam ettirmek konusunda birçok engelle karşılaşacaktır. Maslow, bu ihtiyaçlardan eksiklik ihtiyacı olarak bahsetmiştir ve ancak bu ihtiyaçlar karşılanırsa daha yüksek ihtiyaçlar karşılanabilecektir. Örneğin başarı isteyen bir kişinin önce eğitim ihtiyacının karşılanması, hatta eğitim görebilmesi için de gerekli ihtiyaçların karşılanması gerekmektedir. Öbür türlüsü zaten mümkün olamayacaktır. Ya da güvensiz bir ortamda bulunan kişi için dünya görüşünü geliştirmeye çalışmak söz konusu dahi olmayacaktır.
Üçüncü basamakta anlaşılacağı üzere ilk iki basamakta fiziksel ihtiyaçları karşılanmış bireyler için artık ait olma, ilişkiler, aile ve sevme-sevilme ihtiyaçları ön plana çıkmaktadır. Sosyolojik ve psikolojik ihtiyaçlar bu aşamayla beraber kendini daha fazla göstermiştir.
Dördüncü basamakta gördüğümüz değer görme ihtiyacı içerisinde; saygınlık, prestij, toplum tarafından takdir edilen kişi olmak ve öz saygı yer almaktadır.
Sonradan Maslow, en üst basamaktaki ihtiyaçtan önce iki başka ihtiyaçtan daha bahsetmiştir: Bilişsel ihtiyaçlar ve estetik ihtiyacı. Bilişsel ihtiyaçlar; bilme, anlama, farkındalık ve araştırmayı içermektedir. Estetik ihtiyacında ise güzellik, simetri, form yer almaktadır.
En üst basamakta yer alan kendini gerçekleştirme ihtiyacı; kişinin kendi yapabildiklerine karşı farkındalık gerçekleştirmesi, yapabileceklerinin en iyisini yapması şeklinde tanımlanmaktadır. Kendini gerçekleştiren kişi potansiyelini en iyi şekilde kullanan kişidir. Kendini aşmışlık kavramı, bireyin benliğinde ulaştığı en son noktayı temsil eder. Bu basamakta bireylerin en gizil yeteneklerinin ortaya çıkmasında iç ve dış motivasyonlar etkili olmaktadır. Tüm ihtiyaçları karşılanan birey en iyisi olmaya çalışacaktır. Elinden gelenin en iyisini yapmaya gayret edecek, koyduğu hedefleri tamamlayacaktır. Aslında Maslow, bu aşamaya gelindiğinde bunlar için artık bir engel olmadığından bahseder. Herkes bu en üst basamağı gerçekleştiremeyebilir.
İhtiyaçların Farklılıkları
Kişilere göre bu ihtiyaçların yerleri farklılık gösterecektir. Örneğin romantik ilişki ya da aile içi ilişkiler, iş sahibi olmaktan önce gelebilir kimisine göre. Ancak piramit tasvirine baktığımızda para kazanmanın temel ihtiyaçlardan olduğu görmekteyiz. Normalde karşılanması gereken en önemli ihtiyaçlardan biri olarak tanımlanmıştır. Aşk ve aile ise sosyal bir ihtiyaçtır.
Bu yüzden Maslow, bu ihtiyaçları bir süreç olarak ifade eder. Bir basamakta karşılaşılan sorun diğer seviyeleri her zaman etkilemeyebilir. Karşılanan her ihtiyaç ise kişide bir sonraki ihtiyaç için motivasyonu ve kişinin başarma azmini artırır. Birey hedeflerine ulaşmaya çaba gösterdikçe daha çok başarır. Böylece ihtiyaçları karşılanan ve piramitte daima yukarıya çıkmakta olan birey, yaşam doyumuna ve bütünlüğüne ulaşabilecektir.
Neşe Sorgül
Kaynakça
Şengöz, M. (2022). Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Modeli’nin bütünleşik bir süreç olarak yeniden yorumlanması. JRES, 9(1), 164-173. https://doi.org/10.51725/etad.977931
Psikoloji Bir Keşif Gezintisi, Saundra K. Cıccarelli & J. Noland White
Görsel kaynağı: https://www.kisiselgelisim.com/abraham-maslow-kimdir-ihtiyaclarimizi-hatirlatan-dusunur/
Comments